Zamek Lipowiec

Zamek Lipowiec w Wygiełzowie, niewielkiej wsi w województwie małopolskim, został wzniesiony pod koniec XIII wieku. Murowana warownia z wysoką wieżą niemal przez cały okres swojej świetności znajdowała się we władaniu biskupstwa krakowskiego.

W pierwszej połowie XV wieku biskup Zbigniew Oleśnicki, który rezydował wówczas w Lipowcu, dokonał istotnej przebudowy twierdzy i nadał jej ostateczny kształt. W 1629 roku zamek ucierpiał w wyniku pożaru, natomiast w 1655 roku kolejnych poważnych zniszczeń, mimo strategicznego położenia obiektu, dokonały wojska szwedzkie.

Na początku XVIII wieku rozpoczęto odbudowę rezydencji, która po zakończeniu prac straciła swój średniowieczny charakter i zyskała cechy barokowe. U progu XIX wieku w zamku, będącym już własnością władz austriackich, ponownie wybuchł pożar. Ogień strawił dach oraz wnętrza warowni, która w rezultacie zaczęła popadać w ruinę.

Przez kilka kolejnych dekad Lipowiec był częściowo zamieszkany, aż około 1850 roku został ostatecznie opuszczony. W latach 60. XX wieku przeprowadzono pierwsze prace konserwacyjne i zabezpieczające pozostałości zamku. W 1973 roku dawna rezydencja stała się oddziałem muzeum w Chrzanowie, a w 2007 roku powołano do życia odrębną jednostkę Muzeum Nadwiślańskie Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec.

Jak z większością średniowiecznych warowni, również z tą związane są liczne legendy. Jedna z ciekawszych opowiada o zjawie, zwanej Białą Damą, pojawiającej się niekiedy w ruinach zamku. Zgodnie z podaniami, to duch pięknej córki nadzorcy straży więziennej, która zakochała się w Franciszku Stankarze, odbywającym karę w Lipowcu.

Młoda dziewczyna postanowiła pomóc Franciszkowi w ucieczce i następnego dnia miała do niego dołączyć. Jednak gdy jej ojciec się o tym dowiedział, nie pozwolił jej opuścić warowni. Stęskniona dziewczyna popełniła samobójstwo, skacząc ze szczytu zamkowej wieży, a jej zjawa do dziś odwiedza ruiny Lipowca i oczekuje na powrót ukochanego.