Kolegiata w Tumie

Kolegiata w Tumie, wsi w województwie łódzkim, powstała w połowie XII wieku. Kolegiata jest uznawana za jeden z najpiękniejszych obiektów architektury romańskiej w Polsce.

Od początku swego istnienia kościół pełnił nie tylko funkcje religijne. Zbudowaną z granitu, piaskowca i kamienia polnego świątynię wyróżniał także charakter obronnej twierdzy. Na przestrzeni dziejów kolegiata w Tumie była wielokrotnie atakowana, między innymi przez Tatarów, Litwinów, Krzyżaków, a w 1705 roku również Szwedów, którzy zniszczyli kościół.

W drugiej połowie XVIII wieku z inicjatywy prymasa Władysława Aleksandra Łubieńskiego świątynię przebudowano w stylu klasycystycznym. Jednak w drugiej dekadzie kolejnego stulecia cesarz Rosji Aleksander I Romanow zarządził kasatę łęczyckiej kapituły, na skutek której kolegiata straciła swoją rangę i do 1915 roku pozostawała kościołem parafialnym.

Podczas drugiej wojny światowej kolegiata uległa bardzo dużym zniszczeniom. W świątyni wybuchł pożar, została ona też ostrzelana, zbombardowana, a ostatecznie splądrowana.

Mimo wcześniejszych planów zakładających uznanie kolegiaty w Tumie za nienadającą się do remontu i rozebranie jej, w 1947 roku rozpoczęto odbudowę kościoła. W 1961 roku, po 800 latach od pierwszej konsekracji świątyni, tumska kolegiata zaczęła znów funkcjonować, choć z powodu braku pieniędzy nie została ona wówczas w pełni wykończona.

W latach 1995-2008 prowadzono kompleksowe prace konserwatorskie, obejmujące przede wszystkim konserwację bryły kościoła, wystroju rzeźbiarskiego oraz malowideł ściennych.