Klasztor w Czerwińsku nad Wisłą

Klasztor w Czerwińsku nad Wisłą, niewielkiej wsi w województwie mazowieckim, wzniesiono w pierwszej połowie XII wieku. Inicjatorem budowy świątyni, której powstanie miało ogromny wpływ na rozwój miejscowości, był biskup płocki Aleksander z Malonne.

Sercem zespołu klasztornego jest kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Kościół dawnego opactwa kanoników regularnych, choć na przestrzeni dziejów był kilkakrotnie modernizowany, jest właściwie jedyną zachowaną świątynią romańską na Mazowszu, przez co uznawany jest za niezwykle cenny zabytek architektury.

Klasztor pełnił bardzo ważne funkcje obronne, a w jego murach często gościli dostojnicy kościelni, książęta mazowieccy i władcy Polski. W XV wieku w świątyni założonej przez kanoników modlił się król Władysław Jagiełło przed bitwą pod Grunwaldem. W tym samym stuleciu klasztor był też miejscem istotnych wydarzeń politycznych.

Wzrost znaczenia kościoła spowodował konieczność jego rozbudowy, niemniej zmiany przyczyniły się do częściowego zatarcia romańskiego charakteru świątyni. Pod koniec XV wieku powstały gotyckie kruchta, dzwonnica oraz mur wokół klasztoru, w XVI wieku dodano sklepienia, a w kolejnym stuleciu wnętrze kościoła zyskało barokowy wystrój.

Paradoksalnie, zamiast wzmocnienia pozycji świątyni, odnotowano stopniowy spadek jej rangi. Ostatecznie, w 1819 roku doszło do kasaty zakonu, do której doprowadziły zarówno upadek państwa polskiego, jak i wewnętrzne spory między kanonikami. W XIX wieku klasztor przejęły usunięte z Płocka norbertanki, następnie księża diecezjalni, a od 1923 roku ich miejsce zajęli salezjanie, którzy opiekują się świątynią do dzisiaj.

Obecnie zespół klasztorny jest jedną z największych atrakcji Szlaku Romańskiego. Mimo że późniejsze prace restauracyjne i rekonstrukcyjne wpłynęły na jego współczesny wygląd, w znacznym stopniu przywróciły one także dawną świetność świątyni.

I choć słynie ona między innymi z XII-wiecznego portalu romańskiego oraz XIII-wiecznych fresków znajdujących się w jej wnętrzu, nie sposób nie przyznać, że klasztor w Czerwińsku nad Wisłą z lotu ptaka robi również ogromne wrażenie.